Το «Λεωφορείο ο πόθος» σε μια ξενέρωτη εποχή

Όταν έμαθα ότι το ΚΘΒΕ ανεβάζει το «Λεωφορείο ο πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς με την Πέμη Ζούνη στο ρόλο της Μπλανς Ντυμπουά, αναρωτήθηκα: «Πού κολλάει τώρα αυτό το έργο στη δική μας ξενέρωτη εποχή;»

Όταν εξέφρασα φωναχτά αυτή τη σκέψη μου μπροστά σε έναν φίλο, αυτός με ρώτησε: «Τι θέλεις να πεις;» Του ανέφερα τότε την ταινία του 1951 με τον Μάρλον Μπράντο και την Βίβιαν Λι (που την επέλεξε το Χόλιγουντ γιατί ήταν διάσημη από το ρόλο της Σκάρλετ στο «Όσα παίρνει ο άνεμος» αντί για την Τζέσικα Τάντι που έπαιζε την Μπλανς δύο συνεχόμενα χρόνια επί σκηνής απέναντι στον νεαρό Μπράντο). Η οποία Βίβιαν Λι, παρότι χωρίς ιδιαίτερο ταλέντο, του τόνισα, ήταν σαν να ερμήνευε το ρόλο της ζωής της, αφού και η ίδια αργότερα κατέρρευσε και κλείστηκε σε νευρολογική κλινική όπως η Μπλανς Ντυμπουά... άσε δε που λέγανε ότι όταν έπαιζε την Μπλανς στο θέατρο
-πριν την ταινία- στο Λονδίνο, σε σκηνοθεσία του συζύγου της Λόρενς Ολίβιε, τριγυρνούσε τις νύχτες σε κακόφημα μέρη και είχε διάφορους εραστές, ανάμεσά τους και δύο ταξιτζήδες. Και τι να πούμε για τον Μάρλον Μπράντο που ήταν ο πρώτος που έπαιξε τον Στάνλεϊ Κοβάλσκι το 1947 και του οποίου ο ζωώδης μαγνητισμός που εξέπεμπε στις εναλλαγές εκρήξεων οργής, χυδαίας έπαρσης και ερωτικής τρυφερότητας, ήταν απλώς τα «φυσικά του προσόντα» που ξεγύμνωνε για να εμπλουτίσει τον χαρακτήρα του Κοβάλσκι! Μιλάμε δηλαδή, κατέληξα, για μια εποχή, στο θέατρο ή στον κινηματογράφο, που δύσκολα μπορούσες να πεις ποιοι ήταν πιο «ηρωικοί», ποιοι ήταν πιο Μπλανς και πιο Κοβάλσκι: οι χαρακτήρες ενός έργου ή κάποιοι ηθοποιοί που τους ερμήνευαν;
Ο φίλος έξυσε την κούτρα του και με ρώτησε: «Καλά, πέρα από τους βασικούς χαρακτήρες ενός έργου, δεν παίζει ρόλο και το θέμα του; Ποιο είναι λοιπόν το θέμα αυτού του έργου;» Το σκέφτηκα λίγο και μετά του είπα: «Δεν ξέρω… Είναι ο Στάνλεϊ απέναντι στην Στέλλα, τα ετερώνυμα που έλκονται, ο έρωτας ή ο πόθος αν θες, που ενώνει δύο ανθρώπους που ίσως αλλιώς, ως χαρακτήρες να μην άντεχαν ο ένας τον άλλον πάνω από μερικά φεγγάρια … Είναι η Μπλανς απέναντι στην Στέλλα, η αδελφική αγάπη που ενώνει και κάνει την Στέλλα να ανέχεται την παρείσακτη παρουσία της Μπλανς στο σπίτι της ακόμα και όταν κλονίζεται η συζυγική της σχέση… Και είναι βέβαια ο Στάνλεϊ απέναντι στην Μπλανς, δύο άνθρωποι που ποτέ δεν θα μπορούσαν να συνυπάρξουν αν δεν το έφερνε έτσι η ανάγκη, με τα… γνωστά αποτελέσματα». -«Ε τότε, ίσως το θέμα του έργου να είναι ο πόθος, ο ρόλος που παίζει ο πόθος στις σχέσεις των ανθρώπων, όπως το λέει μεταφορικά και ο τίτλος» είπε ο φίλος. «Μπορεί…» μουρμούρισα και μετά του είπα πιο φωναχτά: «Πάντως, για να ξέρεις, ο αρχικός τίτλος ήταν “Βραδιά πόκερ” και η δηλωμένη πρόθεση του Τενεσί Ουίλιαμς ήταν η Μπλανς Ντυμπουά να εκπροσωπεί με τον ξεπεσμό της την παρακμή της αριστοκρατίας του αμερικανικού Νότου… Αλλά όταν είδε να παίζεται το έργο και τον Μάρλον Μπράντο να κλέβει την παράσταση από την Τζέσικα Τάντι, μετατοπίζοντας το δραματουργικό βάρος προς την πλευρά του Κοβάλσκι αλλά και αποδραματοποιώντας υπονομευτικά, μερικές φορές και ακόμα γελοιοποιώντας την κατάσταση της Μπλανς, τότε έχασε και ο ίδιος το αρχικό του θέμα μπροστά απ’ τα μάτια του». -«Σωστό!» αναφώνησε ο φίλος μου με ενθουσιασμό, «Γιατί το έργο δεν ανήκε πια σε αυτόν αλλά σε αυτούς που το ενσάρκωναν με πάθος -και στο κοινό τους». Σηκώθηκε όρθιος και υποκλίθηκε θεατρινίστικα, σαν ευγενής. «Μπορώ να αποχωρήσω τώρα ή με χρειάζεσαι κι άλλο σαν αντηχείο για να λες τα δικά σου;» με ρώτησε περιπαιχτικά. Του έκανα ένα νεύμα (αυτοκρατορικό) ότι είναι ελεύθερος για απόψε από μένα.

Μετά πήγα και είδα την παράσταση. Και ήταν πολύ καλή παράσταση, μονταρισμένη κινηματογραφικά, πολυ-επίπεδη σκηνικά (σαν να βλέπαμε σκηνές παράλληλης δράσης), ατμοσφαιρική στις ερωτικές της σκηνές και το κυριότερο, κατάφερνε να μετακινεί τη συμπάθεια του θεατή από το ένα πρόσωπο στο άλλο… Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ζούμε σε ξενέρωτη εποχή. Απλώς η Τέχνη, κάποιες φορές, καταφέρνει και της ξεφεύγει. Αν και όχι (για) πολύ… νομίζω.