Μια φωτο -χρονική- συγκυρία κι ένα «εξόριστο» άγαλμα

Κυριακή των Βαΐων μεσημέρι, πήγα μαζί με την οχτάχρονη κόρη μου την Σαββίνα στο Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (Βασ. Όλγας 108) για να δω την έκθεση φωτογραφίας του Άρι Γεωργίου στο πλαίσιο της Photobien-nale Thessaloniki / 20ης Φωτογραφι-κής Συγκυρίας 2008. Η έκθεση με τί-τλο «Θεσσαλονίκη / Αυτεπαγγέλτως» ήταν στον πρώτο όροφο του κτιρίου (πρώην Βίλα Καπαντζή) και ανεβήκαμε κατευθείαν εκεί, διαλέγοντας τη δεξιά μεριά του διπλού κλιμακοστάσιου. «Έχουμε ξανάρθει εδώ» παρατήρησε η Σαββίνα, «είναι παλιό σπίτι που έμεναν κάποτε αριστοκράτες». «Ναι, έχουμε ξανάρθει, πέρσι ή πρόπερσι μαζί, σε άλλη έκθεση» της απάντησα. Άρχισα να κοιτώ μία - μία προσεκτικά τις αναρτημένες φωτογραφίες (ενώ η Σαββίνα σύντομα με εγκατέλειψε ακολουθώντας τη δική της διαδρομή). Οι εικόνες της πόλης απ’ τα παλιά, μέχρι πριν 30 χρόνια και βάλε, από δρόμους, «περάσματα», μαγαζιά, «γνωστές γωνιές», χαλάσματα (που στη θέση τους έχουν χτιστεί καινούρια κτίρια, ξενοδοχεία, πανεπιστήμια) μου ξύπνησαν μνήμες. Κάποτε ήμουν κι εγώ «εκεί» και τα είχα δει με τα μάτια μου. Νά και το καφενείο Αιγαίον… Πώς περάσαν τα χρόνια! Πώς μεταμορφώθηκαν τόσα πράγματα γύρω μας! Πόσο άλλαξε η πόλη! Διαβάζοντας τους τόπους και τις χρονολογίες στις λεζάντες κάτω από τις φωτογραφίες, προσπαθούσα να θυμηθώ «ποιος ήμουν εγώ» εκείνη την εποχή, πώς είχα «αποτυπώσει» την πόλη στη μνήμη μου και από την άλλη πώς τη βλέπω τώρα τελευταία… να «διανύσω» το χρόνο. Κι εκεί μου ήρθε ότι -ναι- το κεντρικό θέμα της φετινής Φωτοσυγκυ-ρίας είναι «Ο χρόνος»! Και θυμήθηκα -συνειρμικά- που είχα ρωτήσει τον διευθυντή του Μουσείου Φωτογραφίας, τον Βαγγέλη Ιωακειμίδη: «Με ποια έννοια μπορεί ο χρόνος να είναι το κεντρικό θέμα μιας συγκεκριμένης μόνο φωτογραφικής διοργάνωσης, αφού η ουσία της φωτογραφίας έχει πάντα σχέση με το χρόνο;» Μου είχε απαντήσει κάτι θεωρητικό, που δεν μου έλυσε -ομολογώ- καθόλου την απορία, αλλά -εν κατακλείδι- με είχε παραπέμψει στις ίδιες τις εκθέσεις. Και νά λοιπόν, που σε μία από αυτές τις εκθέσεις «αναβίωνε» -εντός μου- ο «χρόνος» (της σχέσης μου με την πόλη στην οποία ζω τα τελευταία 30 χρόνια). Ώσπου η Σαββίνα έσκασε μύτη από την κορνίζα μιας πόρτας και μου φώναξε: «Μπαμπά, εγώ θα κρύβομαι κι εσύ ψάξε να με βρεις». Την φώναξα κοντά μου κι όταν ήρθε της είπα: «Δεν μπορούμε να παίξουμε εδώ, κι ας είμαστε μόνοι. Είδες τις φωτογραφίες της έκθεσης; Είναι η Θεσσαλονίκη…» αλλά δεν φάνηκε να την ενδιαφέρει.
Επισκεφτήκαμε μετά και τις άλλες δύο εκθέσεις, την «Suite Cycladiques» του Eric Banse στο ισόγειο και την «Όταν το ρεύμα βγήκε από την πόλη - Ελλάδα 1962» του Gilles Ehrmann στο υπόγειο του κτιρίου. Στην πρώτη δεν είχα καμιά «επαφή», τη βρήκα (για τις προσλαμβάνουσές μου) κάπως τουριστική. Στη δεύτερη κάτι πήγε να γίνει (κυρίως μέσα από τις εικόνες μιας ελληνικής τοπιογραφίας που αμετάκλητα έχει χαθεί) αλλά δεν κράτησε για πολύ.
Αποχωρώντας από το Πολιτιστικό Κέντρο στάθηκα στην αυλή του καθώς είδα κάτι που δεν είχα προσέξει πριν: στην πρασιά υπήρχε -πάνω σε ένα χαμηλό βάθρο- το τραχύ γλυπτό ενός όρθιου άντρα φτιαγμένο από μέταλλο «σκουριασμένο». Πλησίασα και το περιεργάστηκα, αλλά δεν είδα να γράφει πουθενά περί τίνος πρόκειται. Επέστρεψα στο κτίριο και φώναξα τους φύλακες στην πόρτα και τους ρώτησα τι είναι αυτό και γιατί είναι έτσι παρατημένο. «Δεν μας έχουν πει τίποτα» μου απάντησε αμήχανα ο ένας, «αλλά κάτι άκουσα πως ίσως είναι κάποιος μακεδονομάχος». «Εγώ όμως ξέρω» τους είπα, «είναι το άγαλμα του Καπετάν Κώτα, που έφτιαξε ο γλύπτης Βασίλης Καλαμάρας, και ήταν χρόνια τοποθετημένο σε ένα πάρκο της Φλώρινας, ώσπου κάποιοι δημοτικοί άρχοντες ανακάλυψαν αίφνης ότι η αισθητική του γλυπτού παραείναι μοντέρνα, τόσο που προσβάλλει τον ήρωα - τους θύμιζε ανθρωποειδές με κουρέλια; - και το εξόρισαν από την πόλη, πάνε τώρα κάποια χρόνια… Και νάτο τώρα εδώ… χωρίς ούτε μια ταμπελίτσα που να γράφει τι είναι!». Ο ένας φύλακας κούνησε το κεφάλι και είπε: «Και το έβαλαν στραμμένο προς τα μέσα, με την πλάτη προς το δρόμο, να μην το βλέπουν και οι περαστικοί…». Κοίταξα κι εγώ προς το άγαλμα -αμίλητος.
Τώρα τι να πεις;