Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2008

Αναστασία Τούρτα

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, που στεγάζεται στο υπέροχο κτίριο που σχεδίασε ο Κυριάκος Κρόκος, είναι ταυτόχρονα ένα ανοικτό, σύγχρονο μουσείο και τόπος μνήμης για την πόλη της Θεσσαλονίκης που έχει σημαντικό βυζαντινό παρελθόν. Για το μουσείο, μας μιλά η διευθύντριά του

Πώς είναι να ζείτε και να εργάζεστε σε ένα από τα ωραιότερα κτίρια της Θεσσαλονίκης; Και όχι μόνο της Θεσσαλονίκης, θα έλεγα -και δεν το λέω μόνο εγώ αυτό, το λένε τα βραβεία που έχει αποσπάσει το κτίριο στην Ελλάδα και το εξωτερικό σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Πολλά αρχιτεκτονήματα φτιάχνονται ώστε να είναι τα ίδια μουσεία του εαυτού τους. Το δικό μας κτίριο είναι μια διαφορετική εξαιρετική περίπτωση. Είναι ένα λειτουργικό κτίριο κι αυτό το καταλαβαίνει κάποιος και μόνο από το χώρο της μόνιμης έκθεσης που είναι ένας περίπατος. Δεν έχει σκάλες εκτός από ένα μικρό τμήμα του τέλους. Έχουν διαταχθεί οι αίθουσες της έκθεσης από τις δυο πλευρές του διαδρόμου και ο επισκέπτης μπορεί να διαλέξει ποιες αίθουσες θέλει να επισκεφτεί κάθε φορά, δεν είναι υποχρεωμένος να διασχίσει «όλα τα βαγόνια του τρένου». Για αυτόν ακριβώς το λόγο αφήσαμε κενούς τους μεγάλους διαδρόμους ανάμεσα στις αίθουσες ώστε να δημιουργούνται στον επισκέπτη δημιουργικές διανοητικές και οπτικές παύσεις. Είσαι γεμάτος από κάτι που είδες, μέχρι να πας στην επόμενη αίθουσα και να δεις κάτι άλλο πρέπει να κατασταλάξεις. Γι’ αυτό και δεν εκθέσαμε όλη μας την «προίκα». Από 48.000 αντικείμενα εκθέτουμε 2.905 έργα σε 3.000 τετραγωνικά.

Στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού τεράστια έκταση καταλαμβάνουν οι χώροι των εργαστηρίων. Ήταν ένα ζητούμενό σας από την αρχή της σχεδίασης του κτιρίου; Απολύτως. Αυτά ξέρετε βγαίνουν από μια μεγάλη εμπειρία. Οι αρχαιολόγοι, έχοντας την εμπειρία των ανασκαφών, γνωρίζουν καλά ότι η γη «βγάζει» συνεχώς νέα έργα, συνεπώς πρέπει να υπάρχει από την αρχή η πρόβλεψη οι αποθήκες να έχουν δυνατότητες σε βάθος χρόνου και να είναι έτσι οργανωμένες ούτως ώστε, με έξυπνους τρόπους αποθήκευσης, να κερδίζεται χώρος. Στο μουσείο μας αναπτύξαμε με επιτυχία δικές μας πατέντες, χρησιμοποιώντας μεθόδους για αποθήκευση που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία, προσαρμόζοντάς τες στις αρχαιολογικές ανάγκες. Αυτές οι ιδέες μας χρησιμοποιούνται σήμερα ως πρότυπο παγκοσμίως.

Ποια είναι η κεντρική ιδέα που αφορά στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου; Τα Μουσεία όπως τα ξέραμε παλαιότερα ήταν μιας μορφής ευπρεπισμένες αποθήκες με πληθώρα αντικειμένων και λεζάντες, οι οποίες στον πολύ κόσμο δεν έλεγαν τίποτε -όταν για παράδειγμα διαβάζω «ψέλια» αναρωτιέμαι ποιος καταλαβαίνει. Τα έργα εκτίθεντο ως αριστουργήματα. Δεν είναι τα πράγματα έτσι. Αυτό το οποίο κομίσαμε εμείς είναι ότι το κέντρο του ενδιαφέροντος της έκθεσης δεν είναι το αντικείμενο αλλά ο άνθρωπος, ο επισκέπτης. Το σύγχρονο μουσείο είναι κοινωνικό αγαθό. Δεν είναι για τους ειδικούς, απευθύνεται σε όλους και οφείλει να μιλήσει και να λάβει υπόψη του όλους. Και επίσης δεν εκθέτει αριστουργήματα. Δεν είναι ο σκοπός να εκθέσουμε ένα ωραίο αγγείο. Ο στόχος είναι μέσα από μια έκθεση να προσφέρεις επιστημονική πληροφόρηση με έναν τρόπο εύληπτο. Και ένα σύγχρονο μουσείο βοηθάει σημαντικά στην εκπαίδευση. Η παρουσίαση λοιπόν των έργων γίνεται με τρόπο ευχάριστο και παιδευτικό. Επίσης, ως κρατικό μουσείο οφείλουμε να είμαστε ένας τόπος μνήμης και αυτό είναι μεγάλο καθήκον. Ο τρόπος που στήσαμε την έκθεση θέλαμε να συγκινεί και να προκαλεί οικειότητα. Μία από τις καινοτομίες του μουσείου κι αν θέλετε, ένα ρίσκο, είναι ότι δεν είμαστε ένα μουσείο βιτρινών. Βιτρίνες χρησιμοποιούμε μόνο για όσα εκθέματα είναι εύθραυστα, πολύτιμα, μικρά. Τα περισσότερα έργα είναι ελεύθερα στο χώρο ώστε υποβοηθούμενα από μια σειρά κειμένων, φωτογραφιών και άλλου υλικού, να βοηθούν τον επισκέπτη να ακούσει τη φωνή του ίδιου του εκθέματος.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα σάς απασχολούν ιδιαίτερα; Αυτή είναι μία δράση του μουσείου στην οποία έχουμε δώσει εξαιρετικά μεγάλη βαρύτητα και γι’ αυτό τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα κάθε χρονιά καλύπτονται ήδη από το Σεπτέμβριο. Οι ‘Ελληνες το θεωρούμε δεδομένο το παρελθόν μας και είναι τέτοια τα ελλείμματα της παιδείας μας που δεν ενθαρρύνεται ο κόσμος να προσεγγίσει τα μουσεία, την ιστορία του. Η Ελλάδα από μια αγροτική κοινωνία μετεξελίχτηκε, χωρίς να αναπτύξει μια ισχυρή αστική τάξη, σε μια μεταβιομηχανική κοινωνία. Οι δυτικές κοινωνίες έχουν μια ισχυρή αστική τάξη κι αυτό βοηθάει στην παιδεία τους. Ακριβώς για το λόγο αυτό έχουμε δώσει μεγάλη έμφαση στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα και γενικά στον παιδευτικό χαρακτήρα του μουσείου. Αν επισκεφτείτε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή πόλη μια καθημερινή μέρα θα δείτε γονείς με τα παιδιά τους να επισκέπτονται τα μουσεία. Εδώ είναι ένα μεγάλο ζητούμενο αυτό. Και το προσπαθούμε πολύ ξέροντας ότι πολλές φορές τα παιδιά θα «παρασύρουν» τους γονείς τους να έρθουν στο μουσείο. Θυμάμαι μια έκθεση σε ένα μουσείο στο εξωτερικό, έβλεπα καθηγητές γυμνασίου να κρατούν σημειώσεις για να εμπλουτίσουν τα μαθήματά τους στην τάξη. Εμείς έχουμε πολύ δρόμο ακόμα γι’ αυτό.

Το Βυζάντιο ταυτίζεται πολλές φορές με τη συντήρηση. Είχατε να «ξεπεράσετε» και αυτό το εμπόδιο όταν φτιαχνόταν ένα σύγχρονο μουσείο για τον βυζαντινό πολιτισμό; Εδώ γελάω. Είναι ένα από τα κλασικά στερεότυπα. Υπάρχει η άποψη ότι το Βυζάντιο ήταν ένας μεσαίωνας, σκοτεινός και συντηρητικός. Δεν είναι καθόλου έτσι. Μπορώ να σας πω ότι ο δυτικός μεσαίωνας ναι, ήταν έτσι, το Βυζάντιο όχι. Ήταν ένα κράτος ανοικτό και πολυεθνικό. Την εποχή της μεγάλης ακμής του έφτανε από το Δούναβη μέχρι την Αίγυπτο και από την εγγύς Ανατολή μέχρι το Γιβραλτάρ. Όλοι αυτοί οι τόσο διαφορετικοί λαοί ζούσαν με συνεκτικό ιστό τρεις άξονες, την ελληνική παιδεία και γλώσσα, το διοικητικό ρωμαϊκό σύ-στημα και τη θρησκεία. Όταν διαβάσει κανείς τις περιγραφές των ξένων που επισκέπτονταν το Βυζάντιο αντιλαμβάνεται το μεγαλείο αυτής της αυτοκρατορίας η οποία έχει τεράστια συνεισφορά στο δυτικό πολιτισμό. Επιπλέον δεν ήταν απλώς ένα θεοκρατικό κράτος, που όλα τα κράτη της εποχής εκείνης ήταν, και γι’ αυτό σκοπίμως αναδείξαμε στο Μουσείο τις πλευρές της ζωής οι οποίες μέχρι τώρα δεν αναδεικνύονταν.

Ποιες είναι οι τρέχουσες δράσεις του μουσείου και ο προγραμματισμός σας για το μέλλον; Αυτή τη στιγμή παρουσιάζουμε το έργο του Νίκου Αλεξίου, «Τhe Εnd», με το οποίο εκπροσωπήθηκε η χώρα μας στην Μπιενάλε της Βενετίας, που είναι μια εντυπωσιακή όντως εγκατάσταση. Θα φιλοξενούμε το έργο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου. Επίσης το 2008 ξεκινάμε ένα πρόγραμμα που λέγεται «Κυριακές στο Μουσείο» με δημιουργικά εργαστήρια κεραμικής, χειρογράφων όπου ο κύριος στόχος είναι να εξοικειώσουμε το κοινό με το μουσείο. Θα απευθύνονται κυρίως στους παλιννοστούντες, η χρονιά που έρχεται θα είναι για την Ευρωπαϊκή Ένωση έτος διαπολιτισμικού διαλόγου, θα είναι όμως ανοικτά και σε όποιον θελήσει να συμμετάσχει.

by αναστασία γρηγοριάδου

Δεν υπάρχουν σχόλια: