Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2008

Δημήτρης Μίγγας

Ο συγγραφέας που το 2000 τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου πεζογράφου για τα διηγήματά του «Των κεκοιμημένων» και ακολούθησαν άλλα τρία βιβλία του, μας μιλά για το τελευταίο του βιβλίο «Τηλέμαχου Οδύσσεια»

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη συγγραφή αυτής της ιστορίας; Από τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι κάποιον άνθρωπο που, όταν του έπεσε ένα στραγάλι από το χέρι, το ακολούθησε για αρκετά μέτρα στον κατήφορο μέχρι να το πιάσει. Πάντα ήθελα να διασώσω τη σκηνή εκείνη σε ένα γραφτό μου. Συνδύασα αργότερα αυτή τη συμπεριφορά με ανάλογα φερσίματα άλλων ιδιόρρυθμων ανθρώπων που γνώρισα κι έτσι έφτιαξα το χαρακτήρα του Τηλέμαχου. Έχοντας το βασικό ήρωα και μάλιστα βαφτισμένο αυθαίρετα Τηλέμαχο, ήταν εύκολο από εκεί και πέρα να οδηγηθώ στη συγγραφή μιας ιστορίας σαν κι αυτή.

Ποια είναι η πλοκή και τα βασικά πρόσωπα αυτού του έργου; Ήρωας του βιβλίου είναι ο ιδιόμορφος (για μερικούς «φευγάτος», για τους περισσότερους «ζαβός») Τηλέμαχος Χαρίτος. Καθώς ενηλικιώνεται διεκδικεί όσα (κατά την περιορισμένη και ιδιότυπη αντίληψή του) κρίνει πως του ανήκουν και δικαιούται· έχει καλλιτεχνικές ανησυχίες και θεμιτές φιλοδοξίες να αναδειχθεί σε «εκτελεστή» μουσικού οργάνου, ερωτεύεται με τον ξεχωριστό δικό του τρόπο, ζει το μεγάλο πάθος με τη βοήθεια αντιπροσώπου (πιο έντονα από αυτούς που ερωτοτροπούν μέσω του διαδικτύου) και χωρίζει επεισοδιακά. Στο στρατό διακρίνεται για τον ηρωισμό του και βραβεύεται δίχως να γνωρίζει την αιτία, παντρεύεται εν αγνοία του πλην όμως από συμφέρον και υπολογισμό, δίνει ωστόσο έγκαιρα λύση σε μια σχέση αδιέξοδη. Αργότερα και σε στιγμές αναγνωστικού οίστρου αναθέτει σε δόκιμο συγγραφέα το δυσχερές καθήκον να επαναπατρίσει τον απόδημο πατέρα του, ώσπου στο τέλος συνειδητοποιεί πως πρέπει να στηρίζεται στις δικές του μοναχά δυνάμεις κι αποφασίζει να οργανώσει ένα ταξίδι για να πληροφορηθεί από πρώτο χέρι τι απόγινε ο γεννήτοράς του. Τον βρίσκει ύστερα από μήνες, όταν επιστρέφει στο νησί του, καθισμένο στο καφενείο να πίνει ούζο και τον αγνοεί, προετοιμάζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, δίχως κι ο ίδιος να το ξέρει, την κάθαρση.

Στη δική σου «Οδύσσεια» πέρα από το γενικό πλαίσιο αναφοράς υπάρχουν κάποια επεισόδια που αντιστοιχούν με κάποια της ομηρικής «Οδύσσειας»; Ο δικός μου Τηλέμαχος (Μάχος) Χαρίτος του Οδυσσέα και της Πηνελόπης, είναι μακρινός απόγονος και κοντοχωριανός του πασίγνωστου Τηλέμαχου, γιου του Οδυσσέα Λαερτιάδη και μιας άλλης (οριακά πιστής) Πηνελόπης, όμως, δεν αντιγράφει μήτε έχει σαν πρότυπό του το διάσημο συνονόματό του. Κάτοικος, φυσικά, κάποιου νησιού του Ιονίου ο Τηλέμαχος του βιβλίου, περιμένει, βέβαια, κι αυτός να επιστρέψει ο από χρόνια αγνοούμενος πατέρας του, ωστόσο ο Μάχος λαχταρά την επιστροφή κάποιου γονιού κοντά στα δικά του μέτρα. Τον θέλει, (αν και δυσκολεύεται να εκφράσει ή έστω να συνειδητοποιήσει τη συγκεκριμένη επιθυμία του), ήπιο, λιγομίλητο και άδολο· που να αντιμετωπίζει και εκείνος την κάθε μέρα κι ό,τι αυτή φέρνει μαζί της σαν κάτι το ξεχωριστό, κι όχι κάποιον σαν τον Οδυσσέα Λαερτιάδη ο οποίος ενώ άφηνε να εννοηθεί πως αρμένιζε 10 χρόνους στις θάλασσες και πάλευε με κύματα και με στοιχειά απέφευγε επιμελώς να αφαιρέσει τα 8 χρόνια που ήταν σπιτωμένος απ’ την Καλυψώ, τους μήνες που τον μάγεψε η Κίρκη, χώρια τις νύχτες που έτρωγε, έπινε και παραμύθιαζε τους Φαίακες.

Αν η ιστορία σαυ αυτή ήταν σενάριο και μεταφερόταν στον κινηματογράφο, θα ήταν μια ευτράπελη κωμωδία ή κάτι παραπάνω; Η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος είναι δυο διαφορετικές μορφές τέχνης με τους δικούς τους κανόνες και ιδιαιτερότητες. Αν κάποιο λογοτεχνικό έργο φύγει από τα χέρια του δημιουργού του και πάρει το δρόμο προς τις αίθουσες προβολής, τότε εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (και κυρίως από το σεναριογράφο και το σκηνοθέτη) τι μορφή θα πάρει. Ενδέχεται να μετεξελιχθεί σε δημιούργημα καλύτερο ή ίσως και χειρότερο, οπωσδήποτε όμως θα πρόκειται για ένα άλλο έργο. Δεν είμαι εγώ εκείνος που θα κρίνει αν το δικό μου κείμενο είναι μια ευτράπελη κω-μωδία ή κάτι παραπάνω. Στα χέρια ωστόσο κάποιων κινηματογραφικών συντελεστών θα μπορούσε να κερδίσει ή και να χάσει ανάλογα με τα προσόντα και το όραμά τους.

Οι αναφορές που γίνονται στην «Οδύσσεια» του Ομήρου είναι περιπαικτικά ερμηνευτικές, που θυμίζουν Τσιφόρο… Δεν θα χαρακτήριζα αυτές τις αναφορές περιπαικτικές. Θα ήταν από μεριά μου ύβρις να σταθώ περιπαικτικά απέναντι στο Όμηρο. Θα μπορούσα ωστόσο να τις ονομάσω χιουμοριστικές. Ας πούμε πως πρόκειται για μια προσπάθεια ανατρεπτικής ερμηνείας κάποιων περιστατικών της Οδύσσειας (ύστερα από χιλιάδες χρόνια) με καλή διάθεση και σεβασμό.

Θα περίμενε κανείς μια «Οδύσσεια» να είναι χωρισμένη σε 24 μέρη, όπως οι ραψωδίες, αλλά εδώ υπάρχουν 16 κεφάλαια… Όπως προσπάθησα να διευκρινίσω και πιο πάνω δεν πρόκειται για μια πιστή μεταφορά της Οδύσσειας. Ο τίτλος του βιβλίου θα μπορούσε και να είναι «Ο βίος και η πολιτεία του Τηλέμαχου Χαρίτου». Διάλεξα τον τίτλο «Τηλέμαχου Οδύσσεια» σαν πιο ελκυστικό, όμως δεν μπήκα ποτέ στον πειρασμό να ακολουθήσω ουσιαστικά ή και τυπικά το Ομηρικό πρότυπο. Χρειάστηκαν δεκαέξι κεφάλαια για να ολοκληρώσω όσα κατά τη γνώμη μου είχα να πω και εκεί σταμάτησα.

Τα γλωσσικά ιδιώματα στους διαλόγους είναι καθαρά νησιώτικα ή κάποιες συνθέσεις δικές σου; Όπως αφήνεται να εννοηθεί σε ορισμένα σημεία του βιβλίου η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα νησί του Ιονίου, τη Λευκάδα, η οποία σύμφωνα με τη θεωρία του γερμανού αρχαιολόγου Γ. Δαίρπφελδ (W. Dörpfeld) ήταν η Ομηρική Ιθάκη. Έζησα αρκετά χρόνια στη Λευκάδα και σε όσα κείμενά μου αναφέρονται σε αυτόν το τόπο προσπαθώ να μπολιάσω στους διαλόγους κάτι από το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα -πάντα με μέτρο βέβαια για να μην κουράσω τον αναγνώστη.

Τι σημαίνουν οι λέξεις «καντούνια», «κογιονάρει», «γρέγο»; «Καντούνια» ονομάζονται οι στενοί δρόμοι (δρομάκια) των νησιών. «Γρέγος» (ή και «γραίγος») είναι ο βορειοανατολικός άνεμος. «Κογιονάρω» σημαίνει κοροϊδεύω, εμπαίζω, περιπαίζω, περιγελώ.

Από το κεφάλαιο 13 και μετά υπάρχουν δύο πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις, ενώ η «Οδύσσεια» παύει να είναι μόνο (με την παρουσία) του «Τηλέμαχου»… Η παράδοση αναφέρει την ύπαρξη ενός ακόμα (νόθου) γιου του Οδυσσέα, του Τηλέγονου. Στα κείμενά μου προσπαθώ να εκμεταλλευτώ αυτό το γεγονός εμφανίζοντας έναν νόθο γιο του δικού μου Οδυσσέα, που παρουσιάζεται ξαφνικά στο νησί προερχόμενος από τη Λατινική Αμερική και οποίος αναλαμβάνει από κάποιο σημείο και μετά την αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο αλλά και έμμεσα χρεώνεται και τις προηγούμενες τριτοπρόσωπες αφηγήσεις.



by σωτήρης ζήκος

Δεν υπάρχουν σχόλια: